«Η τελευταία θέα της δύσμοιρης πόλεως τη χαραυγή εκείνη ήταν τεράστια σύννεφα πού ολοένα μεγάλωναν και κατέβαιναν προς τον λιμένα, μια στενή λωρίδα παραλίας κατειλημμένη από μια μεγάλη μάζα ανθρώπων — ένα πλήθος πού ολοένα μεγάλωνε, έχοντας πίσω του τη φωτιά και μπροστά του τη θάλασσα, και ένας ισχυρότατος στόλος διασυμμαχικών πολεμικών πλοίων, ανάμεσα στα όποια υπήρχαν δυο Αμερικάνικα αντιτορπιλικά, αγκυροβολημένα σε μικρή απόσταση απ’ την προκυμαία πού παρακολουθούσαν.

Τη στιγμή πού το αντιτορπιλικό απομακρυνόταν απ’ την τρομερή σκηνή και ερχόταν στο σκοτάδι, οι φλόγες πού τώρα λυσσομανούσαν επάνω σε μια εκτεταμένη περιοχή της πόλεως, δυνάμωναν διαρκώς σε λαμπρότητα παρουσιάζοντας μια σκηνή απαίσιας και τρομερής μεγαλοπρέπειας.»

George Horton, Πρόξενος των Η.Π.Α κατά τη καταστροφή της Σμύρνης.

Η Σμύρνη στις φλόγες και τα συμμαχικά πλοία να παρακολουθούν αμέτοχα, επειδή αυτά ήταν τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, άρα αυτές ήταν και οι οδηγίες που είχαν λάβει οι ναύαρχοι. Αυτή η εικόνα από τη καταστροφή της Σμύρνης έμεινε στη μνήμη μας χαραγμένη, όσο και αυτή των αγριοτήτων που συνέβησαν κατά την επίθεση των Τούρκων στη Σμύρνη, αλλά και του ξεριζωμού των Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες.

Πέρασε κάτι λιγότερο από ένας αιώνας και σ’ έναν άλλο μεγάλο πόλεμο, αυτό της Συρίας, οι πρόσφυγες που κατά χιλιάδες έρχονται στην Ευρώπη- με ενδιάμεση πύλη ή ίσως και τελικό προορισμό την Ελλάδα- δεν έχουν την ίδια τύχη με τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής. Σίγουρα, και τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής τους βοήθησαν πολλές ελληνικές και ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις.  Όμως, η βοήθεια που δέχονται οι Σύριοι πρόσφυγες είναι πιο οργανωμένη, όχι μόνο γιατί βελτιώθηκαν κατά πολύ τα τεχνολογικά μέσα καταγραφής και περίθαλψης, αλλά και γιατί η Ε.Ε συμβάλλει τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση. Και επειδή την Ιστορία την γράφουν οι ισχυροί και οι Μεγάλες Δυνάμεις σήμερα δεν παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις αεροπορικές επιθέσεις στη Συρία, η Ιστορία θα γράψει για την πολύτιμη συνεισφορά τους στη περίθαλψη των προσφύγων.

Πολύτιμος αρωγός στο έργο τους και οι πολλές Μ.Κ.Ο που ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Εκατοντάδες Μ.Κ.Ο δείγμα του ότι ο άνθρωπος έγινε πιο ευαίσθητος στον πόνο του συνανθρώπου του ή μήπως η εμφάνισή τους είναι αποτέλεσμα των μεγάλων ποσών που εκταμιεύονται για τη περίθαλψη των προσφύγων;  Αν θεωρήσουμε αυτή την υπόθεση ως ένα πιθανό σενάριο, τότε τι πραγματικά είναι χειρότερο; η απάθεια των Μεγάλων Δυνάμεων κατά την καταστροφή της Σμύρνης ή η εκμετάλλευση σήμερα του ανθρώπινου πόνου με στόχο το μέγιστο κέρδος;

Ο ιστορικός του μέλλοντος αλλά και ο ερευνητής του παρόντος θα μπορούσε να εξετάσει την ισχύ αυτής της υπόθεσης, αν δίνονταν στη δημοσιότητα τα πραγματικά ποσά που χορηγούνται από το ελληνικό κράτος αλλά και την Ε.Ε ανά οικογένεια προσφύγων (ανάλογα με το μέγεθός της και την περιοχή εγκατάστασής της) τόσο για τη διαμονή όσο και για την κάλυψη βασικών αναγκών. Και εάν αυτά τα ποσά διασταυρώνονταν με αυτά που όντως φτάνουν στα χέρια των προσφύγων. Φαίνεται τόσο απλό μα και τόσο…δεδομένο σε μια κοινωνία διαφάνειας, που δε μπορεί να γίνει στην πράξη. Και όσο δε γίνεται πράξη, η υπόθεση της αναντιστοιχίας ανάμεσα στα δύο ποσά μας κάνει έστω για λίγο- ευτυχώς για λίγο- καχύποπτους και να σκεφτούμε πως στο πέρασμα των αιώνων της ανθρώπινης ιστορίας ο άνθρωπος ήταν παντοδύναμος, ικανός για το ακατόρθωτο, αλλά ήταν παράλληλα και το πιο εμπορεύσιμο προϊόν, αυτό με τη μεγαλύτερη αξία μεταπώλησης.

«Τώρα θα μου πεις βέβαια, ο πόλεμος είναι δύσκολος στο ξεκίνημά του- σαν όλες τις καλές δουλειές. Βέβαια. Έτσι όμως και ανάψει, πάει πια, πήρε μπρος. Μετά, ο κόσμος σκιάζεται την ειρήνη, όπως αυτοί που παίζουνε ζάρια τρομάζουνε με την ιδέα να σταματήσουνε, γιατί τότε θα πρέπει να μετρήσουνε τα χαμένα. Φυσικά, άλλο τόσο τρέμουνε και τον πόλεμο- αν και στην αρχή του μόνο, μέχρι να τονε συνηθίσουν. Το άγνωστο πράγμα βλέπεις».

Μπέρτολτ Μπρέχτ, Μάνα Κουράγιο, Εκδόσεις Δωδώνη, σελ 33.

Τι άραγε θα πρέπει να τρομάζει πιο πολύ τον σύγχρονο άνθρωπο; Εκείνοι οι σωτήρες του πολέμου, πολιτικοί και Μ.Κ.Ο  που κάθονται στο ίδιο «τραπέζι με τα ζάρια» μ’ αυτούς που κάνουν τον πόλεμο ή  μήπως ο εαυτός μας που συνήθισε τον πόλεμο; Όσο και αν  κόσμος μας και η ιστορία μας είναι μια ιστορία πολέμου με διαλείμματα ειρήνης, το μέλλον μας θα επιφυλάσσει πολλές λαμπρές στιγμές, όσο η όψη του πολέμου ακόμα μας τρομάζει.

Ευτυχώς, όμως, υπάρχουν ακόμα πολλοί άνθρωποι και αρκετές Μ.Κ.Ο που προϋπήρχαν και θα υπάρχουν και μετά από τον πόλεμο στη Συρία- όλοι οι πόλεμοι εξάλλου κάποτε τελειώνουν- που δε θέλουν τα κέρδη του πολέμου. Είναι αυτοί που μας κάνουν περήφανους που είμαστε Άνθρωποι.

Θωμάς Χριστιάς, Ιστορικός